PITA AELEPALE PITA-ni Pepá PENGA AELEPA Topa Mundurum Bukele Pita-ni Pepá Topa Mundurum Ilinga Ung-Pulu Mare Pita yu-yunu yunga ung te ilinga buk-gomú 1148 molemú. Pita-ni numanale-ni piliipa kene pepá te ui kumbi-lepa topa mundurumele kene pepá ili penga aelepa topa mundurum akuselenga pulele ilinga Pita Aelepale 3:1 molemú. “ ‘Ulu kaí kake tílima mindi numanu liiku mundangi.’ nimbu pepá tale i-sele topu siker.” nirim. Akiliinga-pe “Pepá te ui kumbi-lepa topu mundurundu.” nirim bukele oliu “Pita Kumbi-Lapale” nilimulu bukele mola te-lupanje, mimi-sipu naa piliilimulu. Pepá ilinga ung-pulele i-sipa mele: ‘Ung gólu túlima ung-bo tonjilimele yima-ni ‘Krais-nga yambuma ‘Sika’ niku tondulu munduku piliilimili ulele kene molku konjulemele ulele kene tepu kis-sipu, topu mania mundamili.’ niku anduku telemele yimanga ungma Krais-nga yambuma-ni aima naa piliangi! Yesos-ni “Nanga kongunale tenji-pai.” nimba liipa mundurum yima-ni niku siring ungma mindi ‘Sika’ niku tondulu munduku piliangi! Aku-siku tingí ulele-ni Pulu Yili kene Auli Yesos Krais-sele molembele mele aima piliingí. Yesos-ni ui liipa mundurum yima-ni Yesos yu mongale-ni kanuku, yu-kene anduku, yu-ni enini ung-bo tunjurum ungma sumbi-siku piliiring.’ nimba pepá turum. Ung te: Yesos oliunga ninjipa Tepa Liipa, Mindili Nolkumula Kupulanum-na Wendu Liili-Yili wale pulele nirim akili 1:1,11, 2:20, 3:1-2,18 molupa, aku-mele ung te 3:15 molemú. Ung akiliinga ung-pulele buk ambulkunaliinga alsena “21. kisim bek”, “21.3. Man Bilong Kisim Bek Yumi”. Ung te: Yambu mare-ni niku mele: “Yesos alsupa naa ombá.” niring. Akiliinga-pe pepá ili-ni nimba mele: “Sika yu wela naa olemú, akiliinga-pe Pulu Yili-ni ‘Yambu tilu kepe kolea-kísina naa pupili. Numanu topele tangi.’ nimba táka-nimba nokupa molemáliinga Yesos wela naa olemú.” nilimú (3:9). Ya ung-pulele pora nikem.
Kolomong-Auli 1-3 pali Oliu Ulu-Kaíma Mindi Tondulu Mundupu Tepu Molamili. Yi-Kisma-ni Mani Silimele Ungma Aima Naa Piliipu, Liipu Bulu Samili Ung Mare 11:1-2 Pita-ni Pepále Tombandu Pulu Monjupa Turum Ungele1 Na Saimon-Pita, Yesos Krais-ni “Nanga kongunale tenji-pui.” nimba liipa mundurum yi te, na yunga kongunale tinjili kendemande-yi te molupu kene ⸤pepá ili topu siker⸥.
Oliunga Pulu Yili, oliunga ninjipa Tepa Liipa, Mindili Nolkumula Kupulanum-na Wendu Liili-Yi Yesos, ⸤Pulu Yili-ni “Simbu.” nimba mana liipa mundurum yi-nuim⸥ Kraisele, yu-ni uluma sumbi-sipa telemáliinga oliu ‘Sika’ nimbu tondulu mundupu piliilimulu ulu-kaiéle enini aku-siku ‘Sika’ niku tondulu munduku piliilimili yambuma, eni pepá ili topu siker.2 Pulu Yili kene oliunga Auli Yesos-sele piliiku bi silimeláliinga elsele-ni eni aima we kondu kolkulu teku kaí telemele mele kene, ‘Eni numanu waengu nipili táka-niku molangi.’ nilimbele mele kene olandupa-olandupa pupili.
1:3-15 Pulu Yili-ni Oliu Makó Topa “Nanga Yambuma Molangi Wai.” Nirim Ungele ‘Aima Mania Naa Pupili.’ Niamili Ung Te3 Pulu Yili-nga tondulale Yesos-kene pelemú, tondulu akili-ni oliu molupu konjupu Pulu Yili-nga ungma mindi piliipu liipu temulú ulu-pulele sirim. Tondulu talang puliele pepa, ulu-kaímanga pulele pelemú yili-ni oliu “Nanga yambuma molangi wai.” nimba walsurum yili piliipu bi silimuláliinga yunga tondulale-ni aku-sipa mele ulu-pulele sirim. 4 Aku-sipa molupa aku tirimeliinga yunga mélema oliu ‘Simbu.’ nimba ui nimba panjurum mele aima tondulu puli ⸤ulu⸥ kaíma sirim. ‘ “Simbu.” nimbu, nimbu panjurundu mélema simbu eni-kene pemba kene Pulu Yili yu molemú mele ulu-pulele eni-kene pípili molku; mana-yambumanga numanale-ni mélema kanuku numanu monjuku aima molku kis-siku, ulu-kis telemele uluma eni ⸤Pulu Yili-nga yambuma⸥ aku-siku teku molku kis naa sangi. ⸤Aku-sili ulu-kísima liiku bulu siku, Pulu Yili-nga yambuma molku, molku konjai⸥.’ nimba, yu “Simbu.” nirim mele aima tondulu puli ⸤ulu⸥ kaíma sirim.
5 Aku ⸤tirimeliinga eni aku-siku molemele⸥ akiliinga
eni ‘Sika’ niku tondulu munduku piliilimili mele aku-siku kepe ulu-kaíma mindi aima mimi-siku piliiku tondulu munduku teai. Pe tondulu munduku ulu-kaíma tingí mele aku-siku kepe ⸤Pulu Yili kene Yesos Krais-sele molembele mele kene nilimbele ungma kene⸥ aima piliiku kaí teai. 6 Pe Pulu Yili kene Yesos Krais-sele piliiku kaí telemele mele, aku-siku kepe eni-enini ulu-pulu-kísima waka lemba kene ‘Aima naa teamili.’ niku eni-enini kangiele nokuku konjuku ulu-kísima naa teai. Pe eni-enini kangiele nokuku konjuku ulu-kísima naa tingí mele aku-siku kepe eni-kene bunima wendu ombá kene tondulu munduku molku táka-niku bunima miai. Pe bunima tondulu munduku táka-niku mingí mele aku-siku kepe ‘Pulu Yili-nga yambuma molemulu.’ niku yunga ungma mindi piliiku liiku teku molai. 7 Pe Pulu Yili-nga yambuma molku kene yu kanupa kaí piliilimú uluma tingí mele aku-siku kepe Krais-nga yambuma ‘Oliunga kandi-anginipilima.’ niku numanu tiluna pupili kapula-kapula molai. Pe Krais-nga yambuma ‘Pulu lelemú yambuma.’ niku mulungí mele aku-siku kepe ⸤anju-yandu⸥ aima numanu monjuku molai. 8 Ulu-kaí ima tondulu munduku ambolku ulu akuma eni-kene tondulu pupili mulúngi lem oliunga Auli Yesos Krais eni piliiku bi silimele mele olandupa-olandupa langi mong pulele tomba. We mania naa pumbaliinga ⸤aku-siku uluma teku molai⸥. 9 Akiliinga-pe ⸤Krais-nga⸥ yambu te aku-sipa ulu-kaíma naa tepa molemú yambale yu mong kis lelemú yambu te sulu-tepa lelemú mélema naa kanupa, aima nondupa lelemú mélema mindi kanolemú yambu aku-sipa te molemú. Yu-ni ulu-pulu-kis ui tirim-ma ⸤Pulu Yili-ni⸥ lumaye topa yunga numanu tepa kake tinjirim mele ekupu apera sipa naa piliilimú.10 Akiliinga, nanga angmene, eni Pulu Yili-ni ‘Nanga yambuma molangi wai.’ nimba walsipa makó turumeliinga ‘Aima yunga yambuma molupu mindi pamili.’ niku tondulu munduku molai. Aku-siku tingí kene eni buni te-ni topa mania naa mundumba, eni yu manda munduku naa kilingí. 11 ⸤Aku-siku teku mulungí kene⸥ oliunga Auliele, oliunga ninjipa Tepa Liipa, Mindili Nolkumula Kupulanum-na Wendu Liili-Yi Yesos Kraisele, yu yi nuim king molupa nokupa mindi pumba kolea akuna “Molamili. Sukundu wai.” nimba numanu sipa kuna liipa nosunjumba.
12 Akiliinga, sika na-ni niker mele eni ung-sikale piliiku ‘Aima sika.’ niku tondulu munduku piliiring mele ekupu we piliilimili akiliinga-pe ‘Ung akuma kum naa siku munduku naa kelangi.’ nimbu taki-taki nimbu simbundu alsupu nimbu siker. 13-14 Oliunga Auli Yesos Krais-ni na nimba sirimeliinga ‘Na ena laye-kolte nanga kangiele sell-lku melena molupu kene, mundupu kelembu.’ nimbu piliipuliinga ‘Ekupu na sell-lku ilinga we molupu kene ‘Eni ui ung piliiring kanuma aima numanu liiku munduku molangi.’ nimbu na-ni alsupu nimbu siliu akili papu teliu.’ nimbu piliiker. 15 ‘Penga kepe, ⸤nanga kangiele mundupu kelepu⸥ pumbu kene eni ung nimbu siliuma kelku mimi-siku piliiku numanu liiku munduku molangi.’ nimbu eni ungma mimi-sipu nimbu siker mele tondulu mundupu nimbu simbu.
1:16-21 Yesos-ni “Nanga Kongunale Tenji-Pai.” Nimba Liipa Mundurum Yima-ni Ui Pulu Yili-nga Talang Puliele Krais-Kene Pirimele Kanuring Ung Te16 Oliunga Auli Yesos Krais yu aima tondulu pelemú mele kepe, yu penga alsupa yandu ombá mele kepe, eni nimbu sirimulu kene oliu-ni oliunga numanuna piliipa kungnjuli pelemále-ni kange-temanima tepu mimi tepu kene naa nimbu sirimulaliinga ⸤Yesos ma-koleana mulurum kene wasie molupu kene,⸥ tondulu talang puliele yu-kene mulurum mele mongale-ni kanurumulu mele eni temani topu sirimulu. We naa nirimulu. 17 ⸤Oliu kanupu molamili mulú-⸥kolea tondulu talang puliele pelemú koleana ung te wendu omba kene yundu nimba mele: “Nanga aima numanu monjuliu kang ili. Yu na-ni numanu sipu moliu yili.” nirim kene Lapa Pulu Yili-ni ‘Yunga bili aima ola pípili. Tondulu talang puliele yu-kene pípili.’ nirim. 18 Oliu yu-kene Pulu Yili-nga ma-pangina ola mulurumulu kene ung kanili mulú-koleana mandu urum kene oliu piliirimulu kanili.
19 Akili kanupu piliipu kene, Pulu Yili-ni “Ninjai!” nimba ung nimba sirimuma piliiku kene yandu yambuma niku siring yima-ni niku kene ⸤bukna turing⸥ mele piliipu kene ‘Aima sika niring.’ nimbu tondulu mundupu piliilimulu akiliinga yi kanumanga ungma mimi-siku piliiku kene piliiku lííngi lem aima kapula. ⸤Piliiku kene piliiku liingí kene⸥ eni liipa tapunjumba akili i-sipa mele: Sumbulsuli kolea súmbulu tolemú kene tepi-llam pa tenjipa nomba mulupili kolea tangulemú. ⸤Pulu Yili-nga ungma niku muluring yi akuma eni tepi-llam mele. Penga⸥ kolea tangumbandu kombukantupuma pali kumbulupa, tilu mindi kamu tondulu talang pupa angiliimú mele aku-sipa mele ⸤Yesos yu⸥ kombukantupu kanili mele omba ‘oliunga numanuna sukundu omba angiliipili.’ niku yi kanumanga ungma isili-ui numanuna pípili mimi-siku piliiku molai. 20 Eni ung auli te piliingéle i-sipa mele: Pulu Yili-ni “Ninjai!” nimba ung nimba sirimuma piliiku yandu yambuma niku siring yi kanuma-ni Pulu Yili-nga bukna turing ungma eni-enini ung-pulu te numanale-ni piliiku kene bukna naa turing. 21 “Pulu Yili-ni “Anju yambumandu i-siku niai.” nirim ung te piliipu i-sipu i-sipu nikimulu. I-sipa i-sipa wendu ombá.” niring ung akumanga ung tilu kepe yima-ni eni-enini ‘Ung mare numanale-ni piliipu kene yambuma nimbu samili.’ naa niring. Mini Kake Tiliele-ni eninga numanuna sukundu molupa kene nimba sirim mele piliiku kene “Pulu Yili-nga ung te nikimulu.” niku yambuma niku siring.
PITA AELEPALE 2 ->
1 Na Saimon-Pita, Yesos Krais-ni “Nanga kongunale tenji-pui.” nimba liipa mundurum yi te, na yunga kongunale tinjili kendemande-yi te molupu kene ⸤pepá ili topu siker⸥.
2 Pulu Yili kene oliunga Auli Yesos-sele piliiku bi silimeláliinga elsele-ni eni aima we kondu kolkulu teku kaí telemele mele kene, ‘Eni numanu waengu nipili táka-niku molangi.’ nilimbele mele kene olandupa-olandupa pupili.
3 Pulu Yili-nga tondulale Yesos-kene pelemú, tondulu akili-ni oliu molupu konjupu Pulu Yili-nga ungma mindi piliipu liipu temulú ulu-pulele sirim. Tondulu talang puliele pepa, ulu-kaímanga pulele pelemú yili-ni oliu “Nanga yambuma molangi wai.” nimba walsurum yili piliipu bi silimuláliinga yunga tondulale-ni aku-sipa mele ulu-pulele sirim. 4 Aku-sipa molupa aku tirimeliinga yunga mélema oliu ‘Simbu.’ nimba ui nimba panjurum mele aima tondulu puli ⸤ulu⸥ kaíma sirim. ‘ “Simbu.” nimbu, nimbu panjurundu mélema simbu eni-kene pemba kene Pulu Yili yu molemú mele ulu-pulele eni-kene pípili molku; mana-yambumanga numanale-ni mélema kanuku numanu monjuku aima molku kis-siku, ulu-kis telemele uluma eni ⸤Pulu Yili-nga yambuma⸥ aku-siku teku molku kis naa sangi. ⸤Aku-sili ulu-kísima liiku bulu siku, Pulu Yili-nga yambuma molku, molku konjai⸥.’ nimba, yu “Simbu.” nirim mele aima tondulu puli ⸤ulu⸥ kaíma sirim.
5 Aku ⸤tirimeliinga eni aku-siku molemele⸥ akiliinga
10 Akiliinga, nanga angmene, eni Pulu Yili-ni ‘Nanga yambuma molangi wai.’ nimba walsipa makó turumeliinga ‘Aima yunga yambuma molupu mindi pamili.’ niku tondulu munduku molai. Aku-siku tingí kene eni buni te-ni topa mania naa mundumba, eni yu manda munduku naa kilingí. 11 ⸤Aku-siku teku mulungí kene⸥ oliunga Auliele, oliunga ninjipa Tepa Liipa, Mindili Nolkumula Kupulanum-na Wendu Liili-Yi Yesos Kraisele, yu yi nuim king molupa nokupa mindi pumba kolea akuna “Molamili. Sukundu wai.” nimba numanu sipa kuna liipa nosunjumba.
12 Akiliinga, sika na-ni niker mele eni ung-sikale piliiku ‘Aima sika.’ niku tondulu munduku piliiring mele ekupu we piliilimili akiliinga-pe ‘Ung akuma kum naa siku munduku naa kelangi.’ nimbu taki-taki nimbu simbundu alsupu nimbu siker. 13-14 Oliunga Auli Yesos Krais-ni na nimba sirimeliinga ‘Na ena laye-kolte nanga kangiele sell-lku melena molupu kene, mundupu kelembu.’ nimbu piliipuliinga ‘Ekupu na sell-lku ilinga we molupu kene ‘Eni ui ung piliiring kanuma aima numanu liiku munduku molangi.’ nimbu na-ni alsupu nimbu siliu akili papu teliu.’ nimbu piliiker. 15 ‘Penga kepe, ⸤nanga kangiele mundupu kelepu⸥ pumbu kene eni ung nimbu siliuma kelku mimi-siku piliiku numanu liiku munduku molangi.’ nimbu eni ungma mimi-sipu nimbu siker mele tondulu mundupu nimbu simbu.
16 Oliunga Auli Yesos Krais yu aima tondulu pelemú mele kepe, yu penga alsupa yandu ombá mele kepe, eni nimbu sirimulu kene oliu-ni oliunga numanuna piliipa kungnjuli pelemále-ni kange-temanima tepu mimi tepu kene naa nimbu sirimulaliinga ⸤Yesos ma-koleana mulurum kene wasie molupu kene,⸥ tondulu talang puliele yu-kene mulurum mele mongale-ni kanurumulu mele eni temani topu sirimulu. We naa nirimulu. 17 ⸤Oliu kanupu molamili mulú-⸥kolea tondulu talang puliele pelemú koleana ung te wendu omba kene yundu nimba mele: “Nanga aima numanu monjuliu kang ili. Yu na-ni numanu sipu moliu yili.” nirim kene Lapa Pulu Yili-ni ‘Yunga bili aima ola pípili. Tondulu talang puliele yu-kene pípili.’ nirim. 18 Oliu yu-kene Pulu Yili-nga ma-pangina ola mulurumulu kene ung kanili mulú-koleana mandu urum kene oliu piliirimulu kanili.
19 Akili kanupu piliipu kene, Pulu Yili-ni “Ninjai!” nimba ung nimba sirimuma piliiku kene yandu yambuma niku siring yima-ni niku kene ⸤bukna turing⸥ mele piliipu kene ‘Aima sika niring.’ nimbu tondulu mundupu piliilimulu akiliinga yi kanumanga ungma mimi-siku piliiku kene piliiku lííngi lem aima kapula. ⸤Piliiku kene piliiku liingí kene⸥ eni liipa tapunjumba akili i-sipa mele: Sumbulsuli kolea súmbulu tolemú kene tepi-llam pa tenjipa nomba mulupili kolea tangulemú. ⸤Pulu Yili-nga ungma niku muluring yi akuma eni tepi-llam mele. Penga⸥ kolea tangumbandu kombukantupuma pali kumbulupa, tilu mindi kamu tondulu talang pupa angiliimú mele aku-sipa mele ⸤Yesos yu⸥ kombukantupu kanili mele omba ‘oliunga numanuna sukundu omba angiliipili.’ niku yi kanumanga ungma isili-ui numanuna pípili mimi-siku piliiku molai. 20 Eni ung auli te piliingéle i-sipa mele: Pulu Yili-ni “Ninjai!” nimba ung nimba sirimuma piliiku yandu yambuma niku siring yi kanuma-ni Pulu Yili-nga bukna turing ungma eni-enini ung-pulu te numanale-ni piliiku kene bukna naa turing. 21 “Pulu Yili-ni “Anju yambumandu i-siku niai.” nirim ung te piliipu i-sipu i-sipu nikimulu. I-sipa i-sipa wendu ombá.” niring ung akumanga ung tilu kepe yima-ni eni-enini ‘Ung mare numanale-ni piliipu kene yambuma nimbu samili.’ naa niring. Mini Kake Tiliele-ni eninga numanuna sukundu molupa kene nimba sirim mele piliiku kene “Pulu Yili-nga ung te nikimulu.” niku yambuma niku siring.
PITA AELEPALE 2 ->